Ερευνώντας στις ιστορικές αμφισβητήσεις του κόσμου
Άγνωστοι Έλληνες θαλασσοπόροι στις πρώτες αποστολές στο νέο κόσμο.
Σήμερα στα μοντέρνα πλοία λέγεται Log-book, Cuaderno de puente ή “Ημερολόγιο Γεφύρας”. Εκείνα τα χαώδη χρόνια που οι ξυλιασμένες καραβέλες περιπλανιόταν σε ωκεανούς δίχως όνομα και δίχως τελειωμό, λεγόταν “bitácora”. Στα ισπανικά των θαλασσοπόρων bitácula και derrotero…
Το ιστιολόγιο ή ημερολόγιο γέφυρας είναι και προπομπός του μοντέρνου blog. Λίγοι γνωρίζουν ότι ένα από τα ποιο φημισμένα ιστολόγια του μεσαίωνα είναι γραμμένο από το χέρι ενός από τους πρώτους Έλληνες θαλασσοπόρους, μέλους των αποστολών στην εξερεύνηση του νέου κόσμου. Και δεν εννοούμε το μεγαλύτερο Έλληνα θαλασσοπόρο όλων των εποχών, τον Ιωάννη Βαλεριάνο ή Χουάν ντε Φούκα στην υπηρεσία του Ισπανού αυτοκράτορα Φίλιππου Β’…
Juan de Fuca explorador de Felipe II
Ο Francisco Albo ή Φραγκίσκος Άλμπος όπως αναφέρεται αλλού,- (το ποιο πιθανόν είναι -κατά την ελληνική ονοματοποιία- να ονομαζόταν, Κάλβος)-, Χιώτης που ζούσε στην ιπποτική Ρόδο, ήταν ο ναύκληρος του πλοίου Trinidad στην αποστολή του μεγάλου θαλασσοπόρου από την Πορτογαλία Fernão de Magalhães, που στις διαταγές του Καρόλου Α, ανακάλυψε εκτός άλλων το ομώνυμο στενό στα νότια της Αργεντινής και της Χιλής και συμπλήρωσε τον πρώτο “περίπλου” της γης από την Σεβίλλη της Ισπανίας στη Βραζιλία, την Παταγονία, τη νήσο Γκουάμ, και τις Φιλιππίνες έως την επιστροφή στην Ιβηρική χερσόνησο που δυστυχώς δεν ολοκλήρωσε μιας και δολοφονήθηκε σε σύγκρουση με τους ιθαγενείς της νήσου Μακτάν.
Η πρώτη αυτή αποστολή περιλάμβανε πέντε καραβέλες που αποπλεύσαν από το Sanlucar de Barameda της νότιας Ισπανίας, την δέκατη Αυγούστου του Χίλια πεντακόσια δεκαεννιά. Μαζί με την “Trinidad”, στην “San Antonio” που κυβερνούσε ο Juan de Cartagena μπάρκαρε ναύτης ο Σίμωνας από τη Χίο. Στη “Victoria” το μοναδικό πλοίο που ολοκλήρωσε την αποστολή και επέστρεψε στην Ισπανία, με 18 επιζώντες επέβαινε ο Μιχαλάκης ο Ρόδιος, λοστρόμος που ήταν απ’ τους πιο νέους μόλις 32 χρόνων. Όταν η Βικτώρια πήρε το δρόμο της επιστροφής στις 6 Νοεμβρίου του 1521 ο Φραγκίσκος πέρασε από την “negra” Trinidad στη καινούργια ναυαρχίδα σαν πιλότος -και δεξί χέρι του Juan Sebastian Elcano-, και ονόμασε αρχιναύκληρο του τον Μιχάλη. Στο ίδιο πλοίο αναφερόταν τρεις ακόμα Έλληνες ναύτες. Ο Φίλιππος -επίσης απ’ τη Ρόδο και συγγενής των αλλωνών-, και δυο ναυπλιώτες, ο σαραντάχρονος Νικόλας κι ο Γιαννάκος ο ελληνάρας όπως τον προσφωνούσαν τα τακίμια. Ο Μικέλης Σάντσεθ – ο ξεπεσμένος πενηντάχρονος- από ιπποτική ισπανική γενιά ήταν κι αυτός κάτοικος Ρόδου και είχε ακολουθήσει τους φίλους του απ’ το νησί τελώντας τους και τον διερμηνέα. Οι Ρόδιοι -που αντίθετα από τους περισσότερους νεοσύλλεκτους στην αποστολή του Μαγγελάνου που ήταν ατάϊστοι και φυγάδες- είχαν προσφύγει στην ισχυρή Ισπανία να αναζητήσουν την τύχη τους μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1515 -και την απώλεια των περιουσιών τους-, στο σμαραγδένιο νησί.
Ο Μαθιός ο Κερκυραίος μπάρκαρε εξ αρχής μαζί με το μαέστρε J. S. Ελκάνο στη “Concepción” του Gaspar de Quesada, και μετά την πυρπόλησή της πέρασε μαζί του στη Βικτώρια. Δυστυχώς δεν αναφέρεται σαν επιζών μετά το πέρας της αποστολής. Όμως οι πληροφορίες μου συμπίπτουν ότι ο Μαθιός με την συμπαράσταση του Γιαννακού απέδρασε κατά την άφιξη στη νήσο Βόρνεο στις 25 Ιουλίου του 1521 και από τότε αγνοείται η τύχη τους. Ο Συμεών λέγεται ότι εγκατέλειψε την αποστολή στη νότιο Αφρική και γύρισε στην Εξτρεμαδούρα όπου ζούσε. Στη nao “Santiago” που χάθηκαν τα ίχνη της στα νερά της Παταγονίας δεν είχε μπαρκάρει κανένας από τους Έλληνες θαλασσινούς.
Στη Βικτωρία που έπιασε λιμάνι στη Σεβίλλη στις τέσσερις -κατ’ άλλους στις έξη-, Σεπτεμβρίου του 1522 ανάμεσα στους 18 επιζώντες από τους 256 που ξεκίνησαν, ξεχώριζαν οι πλοηγοί Φραγκίσκος Άλβος και Μιχάλης ο Ρόδιος, ο ναυπλιώτης ναύτης Νικόλας, κι ο ελληνοισπανός Μικέλης Σάντσεθ. Τέσσερις Έλληνες στους 18! Χωρίς να υπολογίσουμε τους τρεις διαφυγόντες…
Τεράστια επιτυχία που όμως δεν αναφέρεται πουθενά! Από το ημερολόγιο γέφυρας του Φραγκίσκου και την αφήγηση των γεγονότων του Λομβαρδού αυτόπτη απ’ τη Βιτσέντσα Antonio Pigafetta έχουμε σήμερα ανέπαφες τις πληροφορίες της πρώτης αποστολής του γήινου περίπλου. Να σημειώσουμε επιπλέον ότι μόνο τέσσερις επιβίωσαν από τους 55 επιβαίνοντες στην πρώτη ναυαρχίδα, τη nao “Trinidad”.
Το μοναδικό ιστολόγιο, “Derrotero del viaje de Magallanes desde el Cabo de San Agustín en el Brasil, hasta el regreso a España de la Nao Victoria“, φυλάσσεται στο “Archivo de Indias” της Σεβίλλης. Καμιά επίσημη αναφορά δεν υπάρχει ως προς την αυθεντικότητα του αυτουργού! Αντίθετα μοντέρνοι “πολυμαθείς” καταφρονούν τον Έλληνα θαλασσομάχο.
El derrotero de Francisco Albo
Μόλις λίγα χρόνια μετά τον κατάπλου της “Victoria” σε Ισπανικά νερά, ο Πέτρος ο Χανιώτης, δεξί χέρι του Πιθάρρο στην κατάκτηση της αυτοκρατορίας των Ίνκα έγινε ο πρώτος κυβερνήτης (gobernador), της πρωτεύουσας της, Κούζκο (Cuzco), με συγκυβερνήτη το πρωτοπαλίκαρο και συμπολίτη του Γιωργάκη απ’ το Χάνδακα. Η ιστορία τους μπλέκει με τον Πέτρο Μαρτίνο απ’ τον χάνδακα που ακολούθησε στην ανακάλυψη του Περού τον Pedro de Valdivia. Στην ίδια εποχή περίπου γύρω στα 1527 έγινε γνωστός ο Θόδωρος ο ρωμιός που συνόδεψε την αποστολή του don Panfilo de Narvaez στην κατάκτηση της Φλώριδας στις σημερινές USA.
Το έχουμε πει πολλές φορές, έχουμε επιμείνει, …Η αμφισβήτηση είναι ένας τρόπος κουλτούρας, πολιτιστικής αναζήτησης, ιστορικής ανησυχίας… αλλά δυστυχώς πολλές φορές βάλλεται στο πλάι των σταυροφόρων που έχουν βάλει στόχο την εκμηδένιση ή την κάθειρξη της ελληνικής πολιτιστικής και ιστορικής ανάδειξης…
Σήμερα πολλοί απ’ αυτούς τους σταυροφόρους αμφισβητούν την πατρότητα αυτού του πρώτου “bitácora”, ένα από τα πρώτα ιστιολόγια του μεσαίωνα και της θαλασσοπορίας. Ισχυρίζονται ότι δεν γράφτηκε από τον Φραγκίσκο Άλμπο, αλλά από τον “αγράμματο” Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο. Λες και ο αξέχαστος Ισπανός ψαράς, φυγάς και σφετεριστής της δόξας του Φερδινάνδου Μαγγελάνου ήταν πιο επάξιος της συγγραφής του ημερολογίου παρά ο ευκλεής Ρόδιος ναυτικος!
Αλλά μπορεί και να ‘χουν δίκιο…. Χιλιάδες είναι οι σελίδες για τους Ίβηρους και αγγλοσάξονες “μπουκανέρος” του μεσαίωνα, ιδίως στην αλχημιστική wikipedia. Για τους Έλληνες θαλασσοπόρους τέσσερις γραμμές και μισό μάτια μου…. Τέσσερις και μισό! Κι όμως από τον πρώτο περίπλου της γης όπου συμμετείχαν οκτώ Έλληνες, όλοι ή τουλάχιστον οι επτά από δαύτους επέζησαν στα τρία αυτά χρόνια ακραίας θηριωδίας και επιβίωσης! Όσο για το ημερολόγιο γέφυρας -του περίπλου του Μαγγελάνου- ΑΥΤΟ είναι τεκμηριωμένο ότι γράφτηκε από τον Φραγκίσκο Άλμπο ή Κάλβο, ή Άλβο, μολονότι υπήρξε ο Χουάν Σεβαστιαν Ελκάνο… εξάλλου…
Εμείς οι για μια ακόμη φορά ποδοπατημένοι Έλληνες τι θα δεχτούμε? Ότι ο Βάσκος φυγόδικος Ελκάνο έγραψε το φημισμένο “derrotero” ή ότι ο Φραγκίσκος Κάλβος του έβαζε γυαλιά όταν εκείνος δεν έβλεπε ούτε τη μύτη του. Εγώ στοιχηματίζω το τελευταίο!
