Η ΝΑΥΑΡΧΙΔΑ “LA REAL” KI O “JUAN”, ΑΠΟΣΤΑΛΜΕΝΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΙΣ CURZOLARI.
Βίος και πολιτεία του Juan de Austria νικητή της ναυμαχίας των Εχινάδων
Χρονικό της Ναυμαχίας των ΕΧΙΝΑΔΩΝ (CURZOLARI) του 1576. Είναι από τα λιγοστά ιταλικά χρονικά που δημοσιεύουν ξεκάθαρα την τοποθεσία της ναυμαχίας.
Έτος 1586! Δεκαπέντε χρόνια μετά την μεγάλη ναυμαχία των Curzolari που εκθείασε σ’ όλο τον κόσμο τον Ισπανό πρίγκιπα και μέγα στρατηλάτη της εκστρατείας κατά των Οθωμανών. Στη πόρτα του μοναστηριού της Nuestra Señora de Gracia, στο Madrigal, ένα “νεαρό κορίτσι” –ούτε δεκαπέντε χρόνων– χτυπούσε την βαριά εξώπορτα να της ανοίξουν. Μέσα απ’ τα ψηλοτείχια της μονής ένα τσούρμο από καλογριές τρέχουν να συντρέξουν την άγνωστη οδοιπόρο. Η σκούρα σιλουέτα, τυλιγμένη με ένα μανδύα προσκυνητή παρακαλεί με κλάματα να την δεχτεί η μοναχή Doña Ana de Austria y Mendoza.
– Έρχομαι από πολύ μακριά. Απ’ το Χερέζ, εκεί στη Γρανάδα. Πρέπει να δω οπωσδήποτε την αδελφή Άννα.
– Κορίτσι μου, μα εσύ είσαι κουρασμένο, ξελιγωμένο απ’ το δρόμο και τη ταλαιπωρία. Κι ήρθες μόνη σου ως εδώ μόνο και μόνο για να δεις την αδελφή Άννα; Αυτή την ώρα βρίσκεται στη προσευχή. Πες μου τι θες να της πούμε…
– Δεν ήρθα μόνη μου, ο ντον Χουάν ντε Μεντόζα με συντροφεύει. Όμως είναι ανάγκη να δω την Άννα! Μόνο σ ’αυτή θα πω το μυστικό μου.
Η Ana de Austria y Mendoza, κόρη του πρίγκιπα Juan de Austria παραμόνευε πίσω απ’ τις βαριές κουρτίνες του σαλονιού. Είχε περάσει πολλά για να εμπιστευτεί τώρα ένα βυζανιάρικο που ήρθε απ’ το υπερπέραν να αναταράξει την ηρεμία της, Σίγουρα είχε εφεύρει το όνομα αυτουνού που την συνόδευε για να την σχετίσει με την ένδοξη οικογένεια των Μεντόζα. Έκλεισε τα μάτια, ανασήκωσε τα ιμάτιά της κι αποσύρθηκε στα ιδιαίτερά της δίχως να αναγνωρίσει τον χαμένο της αδελφό κάτω απ’ τον κοριτσίστικο μανδύα.
Η νεαρή σιλουέτα με δάκρυα στα μάτια έκλεισε πίσω της τη βαριά εξώπορτα και κατηφόρισε ως τη πλατεία του Madrigal de las Altas Torres. Ο γηραιός κύριος με τα άσπρα μαλλιά και την ασήκωτη κάπα στους ώμους, έτρεξε να την παρηγορήσει.
– Μίλα!
– Είναι μάταιο θείε Χουάν. Δεν θέλει να με δεχτεί… Ξέσπασε το νεαρό αγόρι ξεσκεπάζοντας το πρόσωπο του κι αφήνοντας να φανεί το ελάχιστο χνούδι που κάλυπτε τα μαγουλά του.
– Λυπάμαι Φραγκίσκο! Λυπάμαι πολύ, απάντησε με δάκρυα στα μάτια ο γέρος στο νέο αγόρι. Πέταξε από πάνω σου αυτόν τον άβολο μανδύα και παίρνουμε το δρόμο του γυρισμού. Κανένας πια δεν θυμάται το γιο του Don Juan de Austria!
Ο ήρωας της δοξασμένης ναυμαχίας των Curzolari (Εχινάδων Νήσων) Juan de Austria στα είκοσιδυό του είχε “ξελογιάσει” την Μαρία ντε Μεντόζα μια ντελικάτη αριστοκράτισσα –Ισπανίδα– γόνος της σημαντικής οικογένειας του καρδινάλιου Μεντόζα. Με τη Μαρία απέκτησε μια κόρη κι ένα γιο. Η κόρη του, Άννα, γεννήθηκε το 1569 στο σπίτι της φημισμένης μονόφθαλμης Πριγκίπισσας του Έμπολι, που ήταν κι αυτή μια Μεντόζα, και που έγινε πασίγνωστη από το μυθιστόρημα της Almudena de Arteaga και ακόμα περισσότερο από την κινηματογραφική ταινία του Terence Young με πρωταγωνίστρια την Olivia de Havilland. Την μικρή Άννα γαλούχησε η ίδια παραμάνα που είχε μεγαλώσει και τον Χουάν, η doña Magdalena de Ulloa. Σε μικρή ηλικία την έστειλαν στο μοναστήρι του Μαδριγάλ. Εκεί αναμείχτηκε στο φημισμένο “σκάνδαλο του ζαχαροπλάστη” και γι’ αυτό το λόγο παρέμεινε έγκλειστη για τρία χρόνια πριν της δοθεί χάρη από τον γιο του Φιλίππου και πάρει τη θέση της πρεσβύτιδας. Εγκατάλειψε εκείνο το μοναστήρι αφήνοντας δωρεά 55 τόνους σιτηρά το χρόνο για να μοιράζονται στους φτωχούς κάθε άνοιξη και πήρε θέση στο μοναστήρι της Santa Gracia de las Huelgas, στο Μπούργκος, σαν Ηγουμένη. Εκεί πέθανε το 1629. Σ’ αυτό το ίδιο μοναστήρι είχε αφήσει την τελευταία της πνοή –σε τρυφερή ηλικία– μια άλλη κόρη του Χουάν λεγόμενη Juana, από ένα εφήμερο δεσμό του με μια άγνωστη παλατιανή. Η Άννα είναι το μόνο παιδί του Αυστριακού που αναγνωρίστηκε από τα ανάκτορα μετά το θάνατο του, σαν μέλος της βασιλικής οικογένειας.
Από την Μαρία ντε Μεντόζα είχε αποκτήσει το δεύτερο παιδί, ένα αγόρι που ονόμασαν Φραγκίσκο, όταν η νεαρή ερωμένη ακολούθησε τον πρίγκιπα στη Γρανάδα. Από κει και πέρα χάθηκαν τα ίχνη του παιδιού που αναθράφηκε στο Xerez de Marquesado στους πρόποδες της Alpujara στη Γρανάδα κι είχαν απαγάγει Moriscos –Σαρακηνοί– σε παιδική ηλικία. Ο μύθος με τον οποίο αρχίσαμε για την πιθανή παρουσία του στο μοναστήρι του Μαδριγάλ ψάχνοντας την αδελφή του δεν επαληθεύτηκε ποτές.
Πριν ακόμα από τη σχέση του με την “γαλαζοαίματη” Μαρία είχε σαγηνέψει ο έφηβος Αυστριακός την παιδική του φίλη Αυγουστίνα ντε Ρόμπλες, γειτονοπούλα στο σπίτι της Άννας Μεδίνα, όπου είχε μεγαλώσει ο Χουάν. Απ’ αυτή τη σχέση είχε γεννηθεί ο πρώτος του γιος που επέζησε για ελάχιστο χρόνο.
Ναυπήγηση της γαλέρας ΛΑ ΡΕΑΛ. Καρίνα. Ναυτικό μουσείο Βαρκελώνης.
Μια από τις πιο φημισμένες ερωμένες του Χουάν ήταν η προκλητική Άννα ντε Τολέδο, κόρη του αντιβασιλέα της Σικελίας García Álvarez de Toledo και σύζυγος του μαρκησίου και κυβερνήτη της Νάπολης, Gonzalo Gomez de Avila. Στην ίδια Ναπολιτάνικη περίοδο από το 72 έως το 76 γεννήθηκε από την ευνοούμενή του, Ζηνοβία Σαρατόσιο, ο μικρός Ιερώνυμος για τον οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα μιας κι αυτός πέθανε επίσης πρόωρα. Πολλοί αγνοούν πως το πραγματικό όνομα του πρίγκιπα ήταν Ιερώνυμος και με το ίδιο βάφτισαν το Μωρό της Ζηνοβίας.
Υπήρξε κι άλλο “εξώγαμο” γνωστό από την εφηβεία του Juan de Austria που η ύπαρξή του και ή ιστορία του είναι τουλάχιστον περίεργες. Δεν είμαι γνώστης του ονόματος της μητέρας αυτή τη φορά και το μόνο που ανακάλυψα ήταν το όνομα του νεαρού που ονόμασαν Πύραμο ή Κονράδο. Ο Χουάν έστειλε κρυφά τον νεαρό στη Γαλλία σε δικούς του ανθρώπους για να σπουδάσει. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ο Πύραμος παράτησε τις σπουδές και κατέληξε στα καταγώγια ξοδεύοντας όσα του είχε αφήσει κληρονομιά ο Χουάν, μπλέκοντας σε καυγάδες και σε μεθύσια. Στο τέλος κατέληξε στις φυλακή ξεχασμένος απ’ όλους. Όταν ο θείος του Alejandro Farnesio άρχισε να εξερευνάει την τύχη και την κατάληξη κάθε ενός από τους νόθους του Αυστριακού για λογαριασμό του αυτοκράτορα Φιλίππου Ε’ και αδελφού του πατέρα τους –που υποτίθεται αγνοούσε την ύπαρξη τους– ανακάλυψε τον δύστυχο Πύραμο στα κάτεργα της Βουργουνδίας. Ο αυτοκράτορας έστειλε να πληρώσουν την ελευθερία του και τον έστειλε να στρατολογηθεί στα tercios της Φλάνδρας. Μετά από κάποιο καιρό μεσολάβησε για να του δώσουν βαθμό αξιωματικού και του παρεχώρησε πάγιο μισθό 50 χρυσών σκούδων το μήνα. Για την περαιτέρω τύχη του Πυράμου δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες… Όμως βαδίζουμε στα χνάρια μιας ακόμη πιο περίεργης ιστορίας που μιλά για την πραγματική ίσως ταυτότητα του μικρού Πυράμου. Η υποτιθέμενη μητέρα του Χουάν, Μπάρμπαρα Μπλοντμπεργκ που δωροδοκήθηκε από το παλάτι του Καρόλου για να μην ξεσκεπαστεί η αληθινή ερωμένη του αυτοκράτορα που υποτίθεται ήταν πριγκίπισσα από μεγάλη κούνια, παντρεύτηκε λίγο καιρό μετά την γέννηση του Χουάν με τον παιδαγωγό του πρίγκιπα κι αργότερα κομισάριο στα Tercios του αυτοκράτορα, Jerónimo Piramo Kegell! Λέγεται λοιπόν πως αυτός ο Πύραμος που άλλοι θέτουν σαν γιο του Χουάν ήταν στην πραγματικότητα γιος της Μπάρμπαρα και του Ιερώνυμου Kέγκελ. Όμως αν ήταν έτσι και γνωρίζοντας ο Φίλιππος την πραγματικότητα σχετικά με τη μητρότητα του Χουάν για πιο λόγο θα ασχολούταν με τέτοιο ζήλο για έναν άγνωστο. Μήπως ο νεαρός Πύραμος όντως ήταν γιος του Αυστριακού και παραδομένος στη Μπάρμπαρα να τον μεγαλώσει; Εξάλλου η χρονική εξέλιξη των γεγονότων δεν συντρέχει μιας και η ανακάλυψη και το ενδιαφέρον του Φιλίππου για τον νεαρό υπήρξε αρκετά μετά τον θάνατο του Χουάν. Άλλες πληροφορίες που αναφέρουν πως ο εν λόγω Πύραμος υπηρέτησε σαν coronel στη Φλαμανδίa και νυμφεύθηκε την Μαρία ντε Αλgόrα μαρκησία του Σαν Μάρτιν πριν το θάνατο του Χουάν το 1578 (ανάλογα με μαρτυρίες πως εθεάθησαν στο Σανταντέρ το 1577) είναι αντίθετες με την ασυλία του Φιλίππου στο πρόσωπό του αρκετά χρόνια μετά το 1578! Όπως και να ‘χει, η ιστορία του Conrado o Piramo είναι μια άλλη αλλά ενδιαφέρουσα περιπέτεια!
Η αρχή της “ορίτζιναλ” λίστας των γαλερών που πήραν μέρος στη Ναυμαχία. Ξεχωρίζει στον τίτλο τα ονόματα CURZOLARI! & ΕΧΙΝΑΔΕΣ!
Ο πρίγκιπας Juan de Austria, είχε αναχωρήσει οδικώς από τη Μαδρίτη για τη Βαρκελώνη όπου τον περίμενε η ναυαρχίδα “La Real” στις 6 Ιουνίου του 1571. Στη πρωτεύουσα της Καταλονίας κι αφού συναντήθηκε με τους πιο στενούς του συνεργάτες σαλπάρισε για τη Γένοβα όπου έφτασε ύστερα από δυο εβδομάδες, στις 26 Ιουνίου. Η προετοιμασία στη Γένοβα και τη γειτονική Λα Σπέτζια κράτησε μέχρι τις 2 Αυγούστου. Ύστερα έβαλαν πλώρη για τη Νάπολη.
Ξημέρωνε η ενάτη Αυγούστου και η πρωτεύουσα της “Ιταλικής” Αραγονίας δέχτηκε με πανηγυρισμούς τον πρίγκιπα της Καστίλης, με επικεφαλής τον καρδινάλιο Γκρανβέλα. Ο “ζηλωτής” κληρικός πριν αναχωρήσει η “αρμάδα” παρέδωσε στον νεαρότατο ναύαρχο της αρμάδας τον θυρεό της συμμαχίας. Έτσι sτις 20 του μήνα έβαλε πλώρη για τη Μεσσήνη, τον τελευταίο σταθμό πριν την άφιξη στα Ελληνικά ύδατα, εκεί που τον περίμενε ο θρίαμβος και η δόξα. Στις Εχινάδες νήσους.
Αλλά για να συνεχίσουμε τη γνωριμία με τον προσκεκλημένο μας ας κάνουμε μια στάση στην αυλή της επισκοπής όπου ο καρδινάλιος δέχτηκε τον πρίγκιπα με γιορτές και καλωσορίσματα που περιέκλειαν ακόμα και μια ταυρομαχία, αν και προσωπικά τον αντιπαθούσε για την αιδήμονη ζωή του.
Αναπαραστάσεις αγαλμάτων για τη βασιλική γαλέρα. Από το βιβλίο, LEPANTO του Ντον Μαρτίνεζ Ιδάλγο. Βιβλιοθήκη ναυτικού μουσείου Βαρκελώνης
Εκεί γνώρισε ο Χουάν την πρώτη Ναπολιτάνα ερωμένη του, την πανέμορφη Diana Falangola που λέγεται πως ήταν μια από τις συνοδούς της Άννας ντε Τολέδο. Άλλη ερευνητές υποστηρίζουν πως αυτή η γνωριμία έλαβε χώρα μετά την επιστροφή του Χουάν από τη ναυμαχία και κατά την βασιλική “εξορία” του στη Νάπολη κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Οι ακόμα πιο κακόδοξοι υπογράφουν ο, τι σαν αντάλλαγμα ο ταπεινός αρχηγός της οικογένειας Falangola, Αντόνιο, διορίστηκε κυβερνήτης σε σπουδαία περιοχή του βασιλείου της Νάπολης και ο μεγάλος της αδελφός Μπερναρδίνος, ήρωας της ναυμαχίας στις διαταγές του πρίγκιπα Σανσεβερίνο, κληρονόμησε λίγα χρόνια μετά, τη βαρονία του Φορλί. Την δε Ντιάνα καθώς ήταν η συνήθεια στην εποχή για βασιλιάδες και πρίγκιπες “έδωσε” σε γάμο σ’ έναν αφελή ακόλουθο ονομαζόμενο Pompeo Picolomini.
Απ’ αυτή την παράνομη ένωση με την αριστοκράτισσα από το Σορρέντο γεννήθηκε η κόρη του Juan de Austria, Χουάνa, το Φλεβάρη του 1573. Καθ’ όλη την περίοδο της εγκυμοσύνης είχε παραμείνει η όμορφη Ντιάνα απομονωμένη στο μοναστήρι της Σάντα Κλάρας στη Νάπολη όπου γεννήθηκε η Χουάνα. Το μωρό παραδόθηκε στη θεία του Χουάν, την Μαργαρίτα της Αυστρίας και δούκισσα της Πάρμας για να το αναθρέψει βασιλικά. Σε τρυφερή ηλικία αφιερώθηκε η μικρή Χουάνα στο μοναστήρι της Σάντα Κλάρα της Νάπολης και πια σε προχωρημένη ηλικία για την εποχή, παντρεύτηκε τον Σικελό πρίγκιπα της Butera και κόντη του Mazzarino, Φραγκίσκο Μπρανσιφόρτε. Από αυτή την κόρη ο Χουάν απέκτησε μια εγγονή, την Μαργαρίτα που παντρεύτηκε τον Federico Colonna, τρίτο πρίγκιπα του Pagliano, αντιβασιλέα της Καταλονίας και της Βαλένθιας, που πέθανε στην Taragona το 1641 υπερασπίζοντας την πόλη κατά τον δεύτερο χρόνο της εξέγερσης των θεριστών στην Καταλονία. (Guerra dels Segadors). O Φεντερίκος ήταν δισέγγονος του πιο εμπίστου φίλου του Αυστριακού, Μαρκαντώνιο Κολόννα, τρίτου δούκα και πρώτου πρίγκιπα του Παλιάνο στη περιοχή του Λάτσιο, και ήρωα της ναυμαχίας των Εχινάδων. Η πριγκιπική προέλευση του Μαρκαντώνιο, η διαφορά ηλικίας, και η φιλία του με τον Φίλιππο, μαζί με την “αδυναμία” του Πάπα Πιο στο πρόσωπο του Αυστριακού είχαν γίνει μοχλός στην επικείμενη φιλία των δυο αριστοκρατών. Ο ίδιος Μαρκαντώνιο με τον επίσκοπο Odescalco είχαν καταφέρει τον νόθο πρίγκιπα να δεχτεί την αρχηγία της αποστολής της Ιεράς συμμαχίας στην πάλη κατά των τούρκων.
Η γαλέρα ΛΑ ΡΕΑΛ όταν παραδόθηκε στο ναυτικό μουσείο Βαρκελώνης.
Αν προσθέσουμε ακόμη πως χάρη στην επέμβαση του Μαρκαντώνιο –στη συμπλοκή της Ισπανικής ναυαρχίδας, La Real, απέναντι στη “Σουλτάνα” του Αλή Πασσά και η μετέπειτα εμβόλιση της– θα έκλιναν τη ζυγαριά υπερ των συμμάχων. Από αυτό και μόνο το γεγονός μπορούμε να συμπεράνουμε την απόλυτη συνεργία των δυο φίλων στην τελική νίκη.
Η εφήμερη ζωή της πιο δοξασμένης ναυαρχίδας της ναυμαχίας των Εχινάδων
Ο Πάπας Πιο Ε’ ήταν πεπεισμένος πως ο Χουάν ο Αυστριακός, μελαδελφός του αυτοκράτορα της Ισπανίας Φιλίππου Β’ ήταν απεσταλμένος του Θεού και ο εκλεκτός για να οδηγήσει στην νίκη τους χριστιανούς συμμάχους κατά την μεγάλη ναυμαχία των CURZOLARI (Εχινάδων Νήσων). Όπως φημολογείται στις τελευταίες λιτανείες στη Ρώμης επαναλάμβανε κοπιωδώς, “…και θα ‘ρθει ένας άνδρας σταλμένος απ’ τον Θεό ονόματι Χουάν να μας οδηγήσει…”
Ένας από τους λανθασμένους χάρτες που έδωσαν αφορμή στην ονομασία της ναυμαχίας, Φαίνεται ξεκάθαρα η παντελή έλλειψη της επέκτασης των ακτών από το Αντίρριο ως τις εκβολές του Αχελώου και η αναδίπλωση της Πάτρας προς το νότο. Αυτές οι λανθασμένες τοποθετήσεις των πορτολάνων σημάδεψαν την αληθινή ιστορία και τροφοδοτήσαν ένα ιστορικό ψεύδος!
Το προμήνυμα του Πάπα, η ανάγκη συμμαχίας και η απαίτηση του πιο ισχυρού βασιλιά της εποχής για την αρχηγία της επιχείρησης στη Μεσόγειο κατά των Οθωμανών, έφερε τον νεαρότατο Χουάν, μόλις 26 χρονών (για άλλους, εικοσιτετράχρονος), επικεφαλής της έως τότε –σ’ όλη την Οικουμένη– μεγαλύτερης ναυτικής εκστρατείας. Η συμμαχία Βενετών, Παπιστών και Ισπανών με την ελάχιστη υποστήριξη άλλων ελεύθερων εθνών της εποχής υπογράφτηκε την εικοστή τετάρτη Μαΐου του 1571.
Ημερολογιακά η santa liga είχε δημιουργηθεί στις 15 Μαΐου του 1571, ύστερα από καποιες αποτυχημένες προσπάθειες της Βενετίας να συνθηκολογήσει με τους τούρκους, γεγονός που δεν ανεχόταν ο Ρωμανός Πάπας. Το σχέδιο του Πάπα Πιο Ε’ περιλάμβανε το σχηματισμό μιας ιεράς συμμαχίας με τη συμμετοχή από τουλάχιστο διακόσιες είκοσι γαλέρες, πάνω από 100 βοηθητικά πλοία, και εξήντα χιλιάδες πεπειραμένων πολεμιστών όλων των ειδικοτήτων.
Τελικά ορισμένες γαλέρες ούτε καν έφτασαν στην ώρα τους ή χάθηκαν πρόωρα αλλά οι “φάντηδες” ξεπέρασαν κατά πολύ τις 50 χιλιάδες κι αυτό χάρη στην τεράστια αλλά και σιωπημένη συμμετοχή των ελεύθερων Ελλήνων μαχητών, που συμπαραστάθηκαν με πάνω από δέκα χιλιάδες στρατιώτες και κωπηλάτες και δεκάδες γαλέρες συντεταγμένες κυρίως στις βενετσιάνικες γραμμές. Τα Ιόνια Νησιά και η Κρήτη ήταν οι κυριότεροι προμηθευτές των Ελλήνων ηρώων της ναυμαχίας των Curzolari. Δυστυχώς εκείνη την εποχή η περιοχή μας ήταν ακραίως τουρκοκρατούμενη με καίρια σημεία το Αντελικό και τη ΝΑΥΠΑΚΤΟ. Αυτή η τελευταία, η δοξασμένη LΕPANTO, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, ήταν ο ΝΑΥΣΤΑΘΜΟΣ της περιοχής για τους ιμπεριαλιστές Οθωμανούς. Τέτοια κλεμμένη δόξα ποιος την ορέγεται;
Η είδηση για την οδυνηρή πτώση της Αμμοχώστου και ο σφαγιασμός χιλιάδων υπερασπιστών αφήνιασε πιο πολύ τη δίψα για εκδίκηση των συμμάχων. Η κατάσταση ήταν πια ανυπόφορη. Είχε φτάσει η στιγμή της μεγάλης δόξας των CURZOLARI!
Ναυπηγοί στη γαλέρα ΛΑ ΡΕΑΛ. Από το βιβλίο, LEPANTO του Ντον Μαρτίνεζ Ιδάλγο. Ναυτικό μουσείο Βαρκελώνης
Στις 15 Σεπτεμβρίου ο στόλος αφήνει τελικά την Μεσσήνη και πλέει προς τα Ελληνικά ύδατα. Πριν το τέλος του μήνα πλησιάζουν την Ηγουμενίτσα αφού αφήσαν την Κέρκυρα όπου είχαν κατάπλευση για εφοδιασμό και πληροφορίες. Φαίνεται πως την ίδια στιγμή στη Ναύπακτο είχε συγκεντρωθεί ο τουρκικός στόλος με επικεφαλής τον Αλή Πασσά και τον Ουλούτς Αλή με πάνω από διακόσιες γαλέρες… Στις 28 του ίδιου μήνα αναμετριούνται με το βλέμμα οι δυο στόλοι από μακριά στα νερά του Ιονίου δίχως να έρθουν σε σύγκρουση. Η αναμονή είναι ο καλύτερος σύμβουλος. Ορισμένοι προτείνουν να αποχωρήσουν δίχως μάχη, διστάζουν, αμφιβάλουν.
Ξημέρωνε η εβδόμη Οκτωβρίου κι είχαν αντικρύσει από μακριά τα πανιά απ’ τις τουρκικές γαλεάτσες. Ο πιο νεαρός αλλά και πιο ανδρείος στρατηλάτης της εποχής, ο πρίγκιπας Juan de Austria πάνω στο κατάστρωμα της ναυαρχίδας που ‘χε πλέον πλευρίσει το νησί της Οξιάς των Εχινάδων νήσων τους προστάζει.
«Κύριοι, δεν είναι ώρα για αμφιβολίες και συζητήσεις, είναι η ώρα για μάχη».
Η περήφανη γαλέρα La Real, με τον Χουάν στο γκουβέρνο, και την ανεκτίμητη βοήθεια του Marcantonio Colonna στα δεξιά του ρίχτηκε καταπάνω στην τουρκική ναυαρχίδα του Αλή Πασσά σαν γεράκι…
Ο Άργος. Ναυπηγός της ναυαρχίδας των Αργοναυτών. Άγαλμα της πρύμης της Ρεάλ
Το 1568 δόθηκε η εντολή από τον Φίλιππο Β’ στα ναυπηγία της Βαρκελώνης –τα φημισμένα “Atarazanas”– να ναυπηγήσουν την πιο λαμπρή και καλλωπισμένη ναυαρχίδα της “Armada”.
Η γαλέρα “La Real” (Η βασιλική γαλέρα) άρχισε να ναυπηγείται το 68 και δυο χρόνια πιο ύστερα μεταφέρθηκε στη Σεβίλλη όπου θα διακοσμούταν για την τελική καθέλκυση και την έκθεση της στις τελευταίες θαλάσσιες δοκιμές. Σήμερα τα μεσαιωνικά ναυπηγεία της πόλης φιλοξενούν το ναυτικό μουσείο όπου μια απόλυτη replica της ναυαρχίδας κυριαρχεί πάνω στα υπόλοιπα ενδιαφέροντα του μουσείου. Πρωταρχικά για την διακόσμηση της γαλέρας που ο Φίλιππος σκόπευε να ξεπεράσει οποιαδήποτε άλλη κατασκευή μέχρι τότες, στράτευσε τον φημισμένο Ιταλό αρχιτέκτονα και ζωγράφο Giovanni Battista Castello, γνωστό ως “Il Bergamasco” ο οποίος από το 1567 συνεργαζόταν σε αρχιτεκτονικές εργασίες στο μοναστήρι του Εσκοριάλ στη Μαδρίτη. Ο πρόωρος θάνατος του αρτίστα από το Μπέργκαμο υποχρέωσε την μετακίνηση της ναυαρχίδας από το νεώριο της Βαρκελώνης στη Σεβίλλη όπου η τελειοποίηση της ανατέθηκε στον Χουάν ντε Μαρ-Λάρα έναν από τους πιο επιφανείς άνδρες της ισπανικής αυτοκρατορίας. Από την μεταφορά της ναυαρχίδας από τη Βαρκελώνη στη Σεβίλλη και μέχρι την αναχώρησή της για τη Μεσσήνη μετά από τα δοκιμαστικά ταξίδια μεταξύ Σεβίλλης –Βαρκελώνης– Καρθαγένης, καπετάνιος της γαλέρας διετέλεσε ο ίδιος Antonio de Alzate, Βάσκος ναυτικός από την Φουενταραβία, ναυπηγός και πρώην υποδιοικητής των ναυπηγείων της Νάπολης. Περιέργως κατά την ναυμαχία των Εχινάδων δεν κυβερνούσε την ναυαρχίδα αλλά την παπική γαλέρα “La soberana”. Η παραμονή του ντον Αντόνιο κατά την διάρκεια της διακόσμησης στη Σεβίλλη επισημαίνεται συνεχώς μέσω των εγγράφων του αρχείου της Σεβίλλης.
Ο Μέγας Αλέξανδρος κατά των Περσών. Ανάγλυφο στο δεξιό της πρύμης
Αξίζει να γίνει αναφορά στην μυθολογική διακόσμηση της ναυαρχίδας βαμμένη σε πορφυρό, άσπρο, και χρυσαφένιο, και όπου ξεχωρίζει πάνω από οτιδήποτε άλλο στοιχείο η αλληγορική σχέση –που θέλησε επίμονα να επισημάνει ο Ισπανός αυτοκράτορας– των Ίβηρων με τον Ελληνικό πολιτισμό. Πάντοτε, παρότι φανατικός καθολικός , είχε αναφερθεί με σεβασμό στην ειδωλολατρική Ελλάδα. Στον παγανισμό. Οι ξυλογραφίες, πίνακες, αγάλματα και αναπαραστάσεις στις μάσκες και την πρύμη του ναυπηγήματος άρχιζαν από την αργοναυτική εκστρατεία, αναπαριστάναν τους κήπους των εσπερίδων, εξυμνούσαν τους άθλους του Ηρακλή, –από τον οποίο καυχιόταν ότι καταγόταν ο ψευδευλαβής Αψβούργος αυτοκράτορας–, εξυμνούσαν τον Αλέξανδρο απέναντι στους Πέρσες, ή ανύψωναν τον ταπεινό Άργο του Φρίξου σαν τον πιο αξεπέραστο ναυπηγό των αιώνων. Στο χρονικό της κατασκευής αναφέρει ο Mar-Lara κι άλλες ελληνικές παρουσίες όπως τα αγάλματα του Προμηθέα, του Οδυσσέα και της Παλλάδας Αθηνάς, και τους πίνακες και αναπαριστούσαν τον δράκοντα που φύλαγε το χρυσόμαλλο δέρας, ή τα ταυροκαθάψια του Ιάσωνα. Συμπληρωνόταν η διακόσμηση με σκηνές από τη Ρωμαϊκή εποχή και εικόνες που παρουσίαζαν τον Αυστριακό με τη Θεά Θέτιδα, ή τον Χρονοτόπο. Άλλες εξυμνούσαν τη φύση και τα πλάσματά της. Παρ’ όλες τις επιθυμίες των δημιουργών να ονομάσουν την ναυαρχίδα ως η ΝΕΑ ΑΡΓΩ τελικά επικράτησε η εθνική ανάγκη και ονομάσθηκε, LA REAL (Η Βασιλική).
Ο Οδυσσέας και η Κίρκη. Από το βιβλίο, LEPANTO του Ντον Μαρτίνεζ Ιδάλγο. Ναυτικό μουσείο Βαρκελώνης
Η ναυαρχίδα που μετρούσε εξήντα μέτρα μήκος και έξη κι είκοσι φάρδος, μετά τα δοκιμαστικά ταξίδια που την έφεραν απ’ τη Σεβίλλη ξανά στη Βαρκελώνη την Καρθαγένη και την Μαγιόρκα, απέπλευσε από τη Βαρκελώνη για τη Γένοβα στις 20 Ιουνίου του 1571. Στο ταξίδι για την Ιταλία κι από εκεί στην Κεφαλονιά κι ίσως ως την ώρα της σύρραξης ήταν μπαρκαρισμένοι, στην ναυαρχίδα γύρω στα 800 και πάνω άτομα. Εκτός από τον Ντον Χουάν ταξίδευαν: Ο αναπληρωτής του και συμβουλάτορας Λουΐς ντε Ρεκεσένς, καταλανός, κάτοχος τεσσάρων γαλερών και παιδικός φίλος του Φιλίππου. Ο Μπερναρδίνος ντε Κάρδενας υπεύθυνος του πρυμναίου μέρους της καπιτάνας που χάθηκε στη ναυμαχία από τα τραύματα που έλαβε μετά από μπάλα κανονιού που του τσάκισε την ασπίδα. Ο γραμματέας του, Χουάν ντε Σότο, οι αρχηγοί των tercios Λόπε ντε Φιγκερόα, και Μιγκέλ ντε Μονκάδα… o ξομολόγος του, frey Miguel Servet και οι καπετάνιοι του πλοίου, ο Χουάν Βάζκεζ ντε Κορονάδο και ο Χιλ ντε Ανδράδε, που εμφανίζονται ξανά σε πλήρη εξέλιξη της ναυμαχίας στο πλευρό του Αυστριακού. Κατά την έρευνα σημείωσα δεκάδες ονομάτων που θα ‘ταν ανώφελο να τα αναφέρουμε εδώ. Φήμες για πιθανή συμμετοχή του Juan de Fuca ως πιθανού κυβερνήτη της ναυαρχίδας κατόπιν επιθυμίας του Ισπανού βασιλιά, δυστυχώς δεν επαληθεύονται προς το παρόν. Τι άλλο θα επιθυμούσε ο υπογραφόμενος! Σχετικά με την τμηματική υπεράσπιση της ναυαρχίδας –αφού αναφέραμε το πρυμιό μέρος–, το μεσαίο υπεράσπιζε ο Χιλ ντε Ανδράδε και το πλωριό ο Πέτρος Φραγκίσκος Ντόρια. Να προσθέσω ότι ακόμα υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά, με τον τόπο αναχωρήσεως του στόλου για την Ιταλία, –Πιθανώς η ναυαρχίδα και οι συνοδικές της σαλπάρισαν από τη Βαρκελώνη και ο υπόλοιπος στόλος από την Καρθαγένη–. Ανακρίβειες υπάρχουν και για την κυβέρνηση της ναυαρχίδας, ή για τον ακριβή αριθμό πληρώματος και στρατιωτικών δυνάμεων κλπ.
Ξιφίδιο χαρισμένο από τον Πάπα Πίο ‘Ε στον Χουάν.
Είναι σίγουρο πως ο νεαρός στρατιώτης των tercios, Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα, μετέπειτα δημιουργός του Δον Κιχώτη μπαρκάρισε στην γαλέρα “Μαρκησία”, όταν έφτασε ο στόλος στην Νάπολη. Γνωρίζουμε ότι από το 1570 είχε στρατολογηθεί στο “tercio de infantería” του Μιγκέλ ντε Μονκάδα, στην κομπανία του Ντιέγκο ντε Ουρμπίνα, ότι πριν την ναυμαχία μετατέθηκε στην κομπανία του Ντιέγκο ντε Σάντι Πέτρι, και π
Η αργοναυτική εκστρατεία. Ανάγλυφο στη πρύμη της Ρεάλ
ως στη ναυμαχία των Εχινάδων την γαλέρα κυβερνούσε ο καπετάν Χουάν ντε Σιμάνκας. Δίπλα του σ’ όλη τη διάρκεια της μάχης είχε τον μικρότερο αδελφό του Ροντρίγκο που αν και κάπως νεότερος κατείχε μεγαλύτερο αξίωμα. Δεν είναι πως άλλες πληροφορίες που τον τοποθετούν στο tercio του Λόπε ντε Φιγκερόα –στις γαλέρες που ανήκαν στον Άλβαρο ντε Βαζάν– είναι εσφαλμένες, απλώς κατά την διάρκεια της αποστολής και μέχρι μετά τη ναυμαχία ορισμένες κομπανίες άλλαζαν κατάταξη και στόχους. Έτσι κατέληξε αυτή του Ουρμπίνα να ανήκει στο tercio του Μονκάδα που υπηρετούσε στις γαλέρες του Τζαναντώνιο Ντόρια.
Έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν και θα επανέλθουμε ξανά, όπως κάθε 7 του Οκτώβρη, στην μέρα της ναυμαχίας και στις συνέπειές της, όπως και στη τύχη απ’ τις αμέτρητες ελληνικές γαλέρες και τους ένδοξους Καπετάνιους των, αλλά η αναφορά μας εδώ για την άδοξη τύχη της ανυπέρβλητης ναυαρχίδας.
Βαριά πληγωμένη από τον εμβολισμό στη “Σουλτάνα”, η Ρεάλ, μόλις που μπόρεσε να επιπλεύσει μέχρι τον Πεταλά, να φτιαχτεί και να καλλωπισθεί όπως όπως, και να καταλήξει ύστερα από μήνες στη Μεσσήνη για να αναπαυθεί για πάντα. Τόσο πληγμένη ήταν που ο γιορτασμός για τη νίκη έγινε στη γαλέρα του Ντόρια κι όχι στο κατασπαραγμένο κατάστρωμά της. Από τότε κανένας πια δεν ξανάμαθε για τη τύχη της αν και το πιθανότερο θα ‘ταν να σαπίσει πεταμένη σε κάποιο άγνωστο μουράγιο της “αραγωνικής” Ιταλίας. Μένει μονάχα να μας τη θυμίζει η σύγχρονη “αδελφή” της, στημένη αγέρωχα στο εσωτερικό των ναυπηγείων που κατασκεύασαν την αυθεντική, και τώρα φιλοξενούν το ναυτικό μουσείο της Βαρκελώνης!
Η φθαρτότητα της δόξας
28 Σεπτεμβρίου 1578. Ναμούρ Φλαμανδία. Ο Χουάν ο Αυστριακός στα 33 του σαν τον μέγα Αλέξανδρο χαροπαλεύει χτυπημένος από τον τύφο και τη θέρμη. Του μένουν μόνο λίγες μέρες άχαρης ζωής. Απογοητευμένος με την τύχη που του φύλαγε το πεπρωμένο, κουρασμένος από την πολυτάραχη ζωή του, εγκαταλειμμένος από τον ίδιο τον αδελφό του τον αυτοκράτορα που φοβόταν και ζήλευε τη δόξα του νεαρού στρατηλάτη υπαγορεύει τις τελευταίες του επιθυμίες.
Σκίτσο αγάλματος του Δον Χουάν, στη Μεσσήνη. Στη λεπτομέρεια το πόδι του πατάει το κεφάλι του Αλή Πασσά
“Κύριε μου, κι αγαπημένε μου αδερφέ! Μόνο σου ζητώ να με κηδέψεις δίπλα στα αγαπημένα κόκκαλα του πατέρα μας. Να προστατέψεις τη γλυκιά μάνα μου Μπάρμπαρα και να συμμαζέψεις τους πιστούς μου υπηρέτες. Και σαν τελευταία επιθυμία θέλω να με διαδεχθεί στις δόξες και στην αποτυχίες ο ανεκτίμητος εξάδελφός μας Αλέξανδρος Φαρνέζιος. Τίποτε άλλο!”
Ούτε μια κουβέντα για τα παιδιά του, ούτε μια κουβέντα για τις ερωμένες και τις αγαπητικές. Ο αυτοκράτορας συμμάζεψε τη Βαυαρή από τη Ρατισβόνη αν κι από καιρό ήξερε –γιατί ο ίδιος ο κύρης του Κάρολος του το ‘χε ξομολογηθεί πριν να πεθάνει– πως ο “νόθος” δεν ήταν της μπαλαρίνας Bárbara Blomberg αλλά μιας έγκριτης αριστοκράτισσας που δεν μπορούσε να λασπωθεί ποτέ το όνομά της. Πρόσεξε και τους πιστούς υπηρέτες του Χουάν, κι επειδή το νεκρό σώμα του μηλαδερφιού του λιβανιζόταν στη Φλαμανδική Ναμούρ έστειλε τον πιστό του Γκάμπριελ Νίνιο –ένα χρόνο αργότερα– να το μεταφέρει διασχίζοντας την εχθρική Γαλλία μέχρι την πρωτεύουσα της Καστίλης για να το εναποθέσει δίπλα στα λείψανα του δοξασμένου Καρόλου. Η κομιτίβα των Ισπανών έφτασε στο Ναμούρ με κάπου εκατό μέλη για να εκθάψει και να μεταφέρει τη σορό του πρίγκιπα μέσα από τα εχθρικά εδάφη της Γαλλίας μέχρι το “monasterio de Párraces”. Πριν πάρουν το δρόμο του γυρισμού και για να μην ανακαλυφθεί τι ακριβώς μετέφερε η πομπή, τεμάχισαν το λείψανο του πρίγκιπα, –αλλού τα πόδια, τα χέρια, το κεφάλι, ο κορμός–, άδειασαν τα εντόσθια και τα ‘θαψαν στο Ναμούρ, ξεχώρισαν τον εγκέφαλο σε ξεχωριστή φιάλη, και τα μοίρασαν όλα σε δερμάτινα δισάκια κρεμασμένα στα καπούλια των αλόγων. Όταν κατάφεραν να φτάσουν απαρατήρητοι στο μοναστήρι της Segovia αποκαταστήσαν το σώμα συνδέοντας τα κομμένα μέλη με λεπτό σύρμα –ένα ένα– το σαβάνωσαν και το έντυσαν με λεπτά μεταξένια ενδύματα. Το όρθωσαν με τη βοήθεια ενός μπαστουνιού και υποστηρίζοντάς το μεταξύ των πιο εύσωμων φρουρών, το ‘φέραν μπροστά στον αυτοκράτορα. Εκείνος φίλησε το ορθό σκήνωμα στα μάγουλα και δυο δάκρυα κυλήσαν από τα βλέφαρά του. Θλίψη ή μετάνοια; Κανείς δεν το γνωρίζει. Πολλοί υποστηρίζουν ακόμα και σήμερα πως ο φονικός τύφος που μας στέρησε τον ήρωα της ναυμαχίας των CURZOLARI στην πραγματικότητα ήταν γλυκό δηλητήριο φτιαγμένο από χέρι αδελφικό…
Η νεκροπομπή επίσημη και λυπητερή διάβηκε στις 4 Μαΐου του 1579 το κατώφλι στο βασιλικό μοναστήρι του San Lorenzo de Escorial όπου ενταφίασε το λείψανο του ήρωα της ναυμαχίας των Εχινάδων, πλάι πλάι στα οστά του πατέρα του Καρόλου Α’, του πιο δοξασμένου αυτοκράτορα που επέδειξε στους αιώνες η Ιβηρική χερσόνησος.
Publicado en el periodico Aixmi el 4 de Octubre de 2018/Δημοσιευτηκε στην Αιχμη στις 4/10/2018
Η ΑΙΧΜΗ υπόσχεται μια επόμενη αναλυτική έρευνα με όλους τους γνωστούς Έλληνες και συμμάχους που συμμετείχαν στην ένδοξη για την περιοχή μας ναυμαχία των Εχινάδων.
