Ερευνώντας στις ιστορικές αμφισβητήσεις του κόσμου.
Θεοδοσιούπολις – Κωνσταντινούπολη-Αθήνα-Ρώμη-Βαλένθια…
Το 138 της μ. ε. ο τότε Ρωμαίος αυτοκράτορας που μόλις είχε ανέβει στο θρόνο της Ρώμης, Αντωνίνος ο Ευσεβής έβαλε την πρώτη πέτρα στα θεμέλια μιας καινούργιας πόλης στα μεσογειακά παράλια του Λεβάντε, 25 χιλιόμετρα από την αρχαία Έδετα, πρωτεύουσα της ιβηρικής φυλής των Εδετάνων. Η πόλη πήρε το όνομα Valentia. Σήμερα η κομψή μεγαλούπολη Valencia, είναι η τρίτη σε πληθυσμό και μια από τις πιο εξελιγμένες και κοσμοπολίτικες πόλεις της Ισπανίας.
Ο 15ος αιώνας της μ.ε, θεωρήθηκε σαν ο χρυσός αιώνας της πόλης. Ένας από τους κύριους λόγους είναι η τοποθέτηση της πόλης σαν τελικός σταθμός στον δρόμο του μεταξιού από την Κίνα, στη δυτική μεσόγειο.
Τα πρώτα μεσαιωνικά χρόνια οι δρόμοι του μεταξιού είχαν αλλάξει, διασπάστηκαν, στράφηκαν προς τα βόρεια ή κατηφόρισαν στις θάλασσες του νότου, εξαιτίας των εχθροπραξίων στη μεσόγειο, τη βόρειο Αφρική και τα βαλκάνια, μεταξύ Τούρκων, Αράβων και Ευρωπαίων. Μέχρι τον 15ο αιώνα και την αναδιοργάνωση των ιβηρικών βασιλείων δεν έφτασε στα Ιβηρικά παράλια.
Αυτή την εποχή η Βαλένθια είχε αναδειχθεί στην πιο σπουδαία και πυκνοκατοικημένη πόλη του στέμματος
La Lonja de Seda, Valencia “Llotja de Mercaders”
της Αραγονίας παίρνοντας ενεργό και σημαντικό μέρος στην εισαγωγή και διακίνηση του μεταξιού στην ιβηρική χερσόνησο και στις επικείμενες αποικίες.
Το 1482 και με τη χορηγία των καθολικών βασιλέων χτίστηκε το υπέροχο -γοτθικού μεσογειακού ρυθμού- ανταλλακτήριο μεταξιού της Βαλένθια (Lonja de seda) που ως τον 19ο αιώνα και με αποκορύφωμα τον αμέσως προηγούμενο κάτω από την υποστήριξη των Βουρβόνων αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα της μεσογείου.
Σήμερα μπορεί το εμπόριο του μεταξιού να μην είναι στη κορυφή της παγκόσμιας οικονομίας αλλά στα παλιά χρόνια και ιδιαίτερα στα χρόνια του Βυζαντίου και του μεσαίωνα αποτέλεσε ένα από τα πιο κερδοφόρα αλλά και περιπετειώδη επαγγέλματα. Η αμφίβολη περιπέτεια του Μάρκο Πόλο, έφερε στο φως την πιο γνωστή ρότα του μεταξιού κατά τον 13ο αιώνα. Στον ίδιο αναγνωρίζεται και η γνώση της κεντρικής Ασίας και της μακρινής αυτοκρατορίας της Κίνας αν και για την πρώτη είχε ήδη φροντίσει ο Μέγας Αλέξανδρος που έφτασε μέχρι την Σογδιανή και υπερέβη του ποταμού Ώξου (την λεγομένη έκτοτε Υπερωξιανή), ακριβώς την περιοχή που οι βενετοί θεωρήσαν ότι “ξαναανακάλυψε” ο αμφισβητούμενος Μάρκο.
16ος αιώνας, Ο δρόμος του μεταξιού από την Κίνα στη Βαλένθια
Πέντε αιώνες υστερότερα από την ίδρυση της Βαλένθια ο δρόμος του μεταξιού είχε αλλάξει ελαφρώς ρότα όταν ένας από τους σπουδαιότερους κόμβους της έγινε ξανά μια καινούργια βυζαντινή πόλη με το όνομα Θεοδοσιούπολις χτισμένη προς τιμή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α’, πάνω στα ερείπια της αρχαίας σελευκιδας “Καρίν” στην περιοχή της αρχαίας Αρμενίας. Από κει περνούσε στην Τραπεζούντα και την Κωνσταντινουπολη, μετά στη Σικελία ή την νότια Ιταλία για να τελειώσει στη Ρώμη της δυτικής πλέον ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Ανοίγουμε μια σύντομη παρένθεση -μιας και η στήλη μας αναφέρεται σχετικά στις παγκόσμιες αμφισβητήσεις- για να εκθέσουμε όσα -λίγα- στοιχεία διαθέτουμε ως προς την αυθεντικότητα του φημισμένου βιβλίου των περιπετειών του βενετού μεταπράτη κι εξερευνητή Marco Polo. Θεωρείται -αν και επικαιρικά ερευνάται από διάφορους ιστορικούς-, ότι το βιβλίο « Le Livre des merveilles» που οι βενετοί εξέδωσαν τρεις αιώνες αργότερα σαν “Il Milione”, έγραψε ο Γάλλος συγγραφέας Rustichello da Pisa, όταν ήταν συγκρατούμενος στη φυλακή κατά τη διάρκεια του εμφυλίου Βενετίας-Γένοβας … με τον ίδιο Μάρκο Πόλο.
箸,zhù ή chopsticks
ℜ
Αν και δεν θα ‘ταν φρόνιμο να υποτιμηθεί η αξία και η τόλμη του μεγάλου εξερευνητή, αμφισβητείται εντούτοις ανοιχτά στους διανοητικούς και ιστορικούς παγκοσμίους κύκλους τόσο η αυθεντικότητα του κειμένου όσο και οι αυτουργοί του. Βασικές ελλείψεις στις εκθέσεις του για την παντοδύναμη Κίνα όπως η μη αναφορά του Σινικού τοίχους -το οποίο από τους πρώτους αιώνες της α.ε αποτελούσε το μέγιστο έργο δεκάδων δυναστειών-, και στον κοινό τρόπο διαβίωσης και βασικών συνηθειών του λαού, (Οι κινέζοι από πάντοτε έτρωγαν χρησιμοποιώντας τα δυο ξυλάκια, -chopsticks- που τότε ονόμαζαν hanzi zhù), σκιάζουν την ορθότητα και την ακρίβεια των διηγήσεων του.
Παραξενεύει η απόφαση του να εμπιστευτεί την συγγραφή και έκδοση των περιπετειών του σε έναν κατάδικο, και άσημο ψευδοσυγγραφέα, στα Οξιτανικά! Σε όλα τα βιογραφικά του Μάρκο Πόλο αναφέρεται ότι ο ίδιος δεν κατείχε την λατινική γλώσσα, -αναφερόμενη διεθνώς σαν η κύρια γλώσσα των λογίων και μορφωμένων του 13ου αιώνα-, αλλά υποτίθεται ότι κατείχε μόνο την βενετική διάλεκτο, χωρίς κάποιος να μπορεί να το αποδείξει. Αντίθετα υπάρχει μια θεωρία ότι ο αναφερόμενος ως Βενετός πραματευτής είχε γεννηθεί στην πραγματικότητα σε ένα νησί της Δαλματικής Κροατίας την Korčula που μόλις είχε κατακτήσει ο Marsilio Zorzi για λογαριασμό της δημοκρατίας της Βενετίας και της οποίας η πρωτεύουσα είχε ιδρυθεί στην αρχαιότητα σαν αποικία των Κερκυραίων που γι’ αυτό την είχαν ονομάσει Μαύρη Κέρκυρα. Άλλη θεωρεία υπονοεί ότι προερχόταν από καθαρόαιμη ελληνική οικογένεια -ίσως των ιονίων νήσων που και αυτά ήταν κάτω από την προστασία της βενετικής ρεπούμπλικας στα μέσα του 13ου αιώνα-. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λατινική λέξη Polus και η ιταλική Polo προέρχονται από την ελληνική Πόλος, που ετυμολογικά παράγεται από το ρήμα πέλω – πέλομαι που σημαίνει υπάρχω αλλά αυτό ουδαμώς σημαίνει την ντε φάκτο ελληνικότητα του Μάρκο Πόλο.
Το βιβλίο είναι χειρόγραφο από ένα Γάλλο συγγραφέα που δεν είχε καμιά εμπειρία εκτός μιας προγενέστερης λογοκλοπής και τυποκλοπίας ενός ιπποτικού βιβλίου του βασιλιά Αρθούρου -τότε της μόδας-, με Ιταλικό όνομα και καταγωγή, που έγραφε στη …προβηγκιανή Οξιτανική γλώσσα! Το πρότυπο όνομα που αναφέρεται στο χειρόγραφο -και που διατηρείται στην Bibliothèque nationale de France-, είναι Rusticiaus de Pise που δεν αποδεικνύει καθόλου ότι ο πιθανός συγγραφέας ήταν Γαλλικής προέλευσης. Η προέλευση της επωνυμίας de Pise, “από την Πίσα, ο Πισανός” συγχέει ακόμα περισσότερο. Ο τόπος της αιχμαλώτισής του στη ναυμαχία της Μελόρια -από τους Γενοβέζους-, αφήνει ερωτηματικά για την ανάμιξη ενός υποτιθέμενου Γάλλου συγγραφέα σε μια ιταλική εγχώρια σύρραξη και την απόφαση της συγγραφής σε μια γλώσσα που μιλούσαν εκείνη την εποχή μερικές χιλιάδες ανθρώπων μόνο στην νότια Γαλλία και τις Ιταλικές κοιλάδες των Άλπεων. Όπως και να ‘χει τα ερωτηματικά και οι λογικές αμφιβολίες γύρω από την αυθεντικότητα των ταξιδιών του Μάρκο Πόλο μέχρι την Κίνα είναι πολλά, αλλά η ύπαρξη του δρόμου του μεταξιού από τα πολύ παλιά χρόνια δεν παύει να ‘ναι πραγματικότητα.
Γιατί ο τρανσασιατικός δρόμος του μεταξιού που η παγκόσμια ιστορία ευτυχώς συνεχίζει να ερευνά υπήρξε από την αρχαία εποχή. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αρχίσει τη “ρότα του Ίασπις”, (νεφρίτης+ιαδείτης) -την λεγομένη αγγλιστί, (The road of Jade)-, πολλούς αιώνες πριν από όταν Έλληνες και Ρωμαίοι αρχίζουν να αναφέρονται στη “ruta de seda”, το δρόμο του μεταξιού, που ξεκινούσε από την Κίνα -από τον 20 αιώνα της α.ε-, και διέσχιζε το Αφγανιστάν, την Καππαδοκία, περνούσε τα Δαρδανέλια και πλούτιζε την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Ρώμη. Ο μεγαλοφυής Κινέζος αυτοκράτορας Wu de Han είναι ο πρώτος που χτίζει σχέσεις με τον δυτικό πολιτισμό της Ελλάδας και της Ρώμης τον 2ο αιώνα της α.ε. εκτείνοντας τα σύνορα του όσο γινόταν προς τα δυτικά και συναλλάζοντας με τους ευρωπαίους μετάξι και μπαχαρικά. Όμως κατά την Κινεζική παράδοση το μετάξι είχε ανακαλυφθεί στη χώρα από τον 27ο αιώνα της α.ε, στον κήπο του αυτοκράτορα Huang Ti όταν η σύντροφος του ανακάλυψε ότι “μεταξοσκώληκες” κατέστρεφαν τις λευκομουριές καταβροχθίζοντας τα φύλλα τους, και τα κουκούλια τους μετατρέπονταν σε ένα ατέλειωτο μεταξένιο νήμα όταν ερχόταν σε επαφή με χλιαρό νερό. Το μυστικό της μετατροπής του μεταξιού φυλάχτηκε για πάνω από 20 αιώνες κάτω από την απειλή αποκεφαλισμού.
Κατά τη διάρκεια της ιστορίας η απαλότητα, η φωτεινότητα, η επαφή, η φρεσκάδα και το μυστήριο της παραγωγής του μεταξιού, αδιαίρετο με τις περιπέτειες που το περιτυλίγουν, έδωσε χιλιάδες αφορμές στους στιχουργούς, τους ποιητές και τους πεζογράφους να το χρησιμοποιήσουν σαν συστατικό ομορφιάς, τρυφεράδας, ευαισθησίας και λεπτών συναισθημάτων.
Αν και ορισμένες φορές το μετάξι χρησιμοποιήθηκε υποτιμητικά για να δηλώσει την ταπεινή καταγωγή κάποιου…
– Από τη γης βγαίνει το χρυσάφι κι από το σκουλήκι το μετάξι!
Ή την “εύθραυστη” αντοχή του! Όπως το εξέφρασε ο Γερμανός ποιητής και φιλόσοφος J.C. Friedrich Schiller.
– Οι αλυσίδες, είτε ειν’ από ατσάλι είτε ειν’ από μετάξι πάντα αλυσίδες είναι!
Publicado en el periódico AIXMI el jueves 6/9/2018
