Ο Π Ο Δ Η Λ Α Τ Η Σ
“Ανέκδοτα” αλλά και δημοσιευμένα, καθημερινά αλλά διαχρονικά.
Αναρωτιόμουν αν η χρήση των παρωνύμιων που συνήθως γίνεται με σκωπτικό χαρακτήρα είναι μειωτικό ή προσθετικό για μια κοινωνία. Αυτό που ο λαός ονομάζει παρατσούκλι και πολλές φορές υπερτερεί του πρωταρχικού τίτλου ατόμων ή τοπωνυμιών. Αν όμως αναλύσουμε σε βάθος ορισμένα από αυτά τα προσωνύμια θα δούμε ότι σχεδόν όλα έχουν μια λογική έννοια ή τουλάχιστον μια λογική επεξήγηση. ‘Αλλα είναι ευτράπελα, άλλα τοπικιστικά, ορισμένα σχετίζονται με αληθινά γεγονότα κι άλλα έχουν εντελώς υποτιμητικό χαρακτήρα. Στα μέρη μας αυτό συμβαίνει σχεδόν με όλα τα χωριά μας. Το ‘χει ο χαρακτήρας μας…. εμπαικτικός, φορτικός, καυστικός και πειραχτικός που ορισμένες φορές καταντά να γίνεται προσβλητικός. Δυστυχώς τα παρατσούκλια τα βάζουν άλλοι και εμείς τα ανεχόμαστε ή όχι; Για τις ισορροπίες… θα πω και για τις τεράστιες καλοσύνες μας που είναι πολλές και ασύγκριτες όπως η ασύνορη φιλοξενία μας! Αλλά αυτό σε άλλη ωρα!
Γυρνώντας στο θέμα μας: Δεν ξέρω αν τους Λιβυκούς τους έλεγαν λωτοφάγους στην ομηρική εποχή γιατί τρέφονταν μόνο με λωτούς, ή τους λακεδαιμόνιους δαίμονες των λάκκων -από το λάκκος και δαίμων – αν και μια άλλη ετυμολογία μιλά για λάκκος+δήμος που θα μεταφράζαμε…, δήμος με λακκούβες! ‘Η μεταγενέστερα τους βέρους Αθηναίους γκάγκαρους, επειδή είχαν στο σπίτι κρεμασμένο χειροκίνητο γερανάκι για διευκόλυνση τους… Ποιο εύκολες είναι οι εξηγήσεις για τους κερκυραίους με τα αμέτρητα παγανέλια (περιστέρια), ή τους σαλαμίνιους με τα μανάρια -αιγώδη ή ανθρώπινα!-. Στις ελαφρώς μειωτικές αλλά τερπνές οι προσηγορίες για τους Θράκες –γκατζόλια- χάρη της Σαρακηνής “τοπικής” φοράδας, και τους γκασμάδες από τη Λέσβο λόγο της “πολλαπλής χρήσης” αυτής της στενής αξίνας που δεν λείπει από κανένα σπίτι στο νησί. Οι γειτονικοί μας Ηπειρώτες είναι γνωστοί και σαν κουλουράδες γιατί όταν γεννιόντουσαν -λένε- ότι, τους ευχόταν όλοι να γίνουν…: “και στη πόλη κουλουράς!” Οι ακόμα “χειρότερες” γλώσσες βέβαια αποφαίνονται ότι επειδή επέμεναν να φυλακίσουν -στα παγούρια τους- το φεγγάρι όταν το βλέπαν να καθρεπτίζεται στα νερά της πανέμορφης λίμνη τους, γιαυτό τους φωνάζουν παγουράδες,… αλλά ψάξε να βρεις την αλήθεια, που κρύβεται! Για να τελειώσουμε με τα αλλότρια πριν μπούμε στα “πάτρια”, θα αναφέρω δυο παρατσούκλια που μου τράβηξαν την προσοχή σαν περίεργα. Τους κοζανιώτες τους λένε κουφούς, αλλά στα ιταλικά! Δηλαδή σόρδους από το ιταλικό sordo, επειδή προσποιούταν -ανάλογα με το συμφέρον- τους κωφάλαλους! Τους Τριπολιτσιώτες δε παρανομιάζουν αβγοζύγηδες γιατί πουλούσαν -λένε- τα αυγά με το ζύγι! Φαντάσου να έτρεφαν “aepyornis maximus”, εκείνο το πουλί-ελέφαντας της Μαδαγασκάρης που ευτυχώς έχει… εξαλειφθεί!
Θα αφήσουμε τους πρωτευουσιάνους μας -τιμής ένεκεν- για το τέλος για να ασχοληθούμε στα σβέλτα με τους ποιο “μικρούς” της περιοχής. Έτσι βρίσκουμε στις Οινιάδες γουρναράδες, και καούνηδες φαντάζομαι οι μεν από το παμφάγο οικόσιτο οι δε από τα “τούρκικα” πεπόνια! Άλλο θηλαστικό ζώο δίνει προσωνυμία στον επόμενο οικισμό: Γελαδουρι. Καραγκούνηδες λένε τους κατοίκους από ορισμένα χωριά του Ξηρομέρου. Σύνθετη λέξη που και στα δυο της συνθετικά, σημαίνει μαυριδερός! Στην πιο πολυπληθή μας πόλη απαντάμε βλάχους ή φούληδες και στο πανέμορφο νησί της λιμνοθάλασσας, βλάμηδες -αδελφοποιτούς- που δεν ξέρω αν το πάρουμε για παρατσούκλι ή για τιμητική προσφώνηση, γιατί έτσι έλεγαν τους νεοφώτιστους της φιλικής εταιρείας οπότε το νησί βγαίνει κερδισμένο, αρκεί να πιστεύει πάντα στο μήνυμα της εταιρικής ορκωμοσίας. “Από τον δεσμόν όπου εμβαίνεις μόνον o θάνατος θα ημπορεί να σε λυτρώσει!”
Μειωτικές είναι κι οι άλλες προσωνυμίες. Είπαμε το ‘χει ο τόπος μας. Έτσι τη “χειρότερη” μερίδα του λέοντος κληρονομεί η -εκπάγλου καλλονής- δωρική μας καστροπολιτεία! Παρέα με τα ορεινά χωριά της. Αν και οι ίδιοι επιμένουν ότι τα παρατσούκλια τους, κραβαρίτης και μπολιάρης, δεν σημαίνουν ζητιάνος -όπως επισφράγισε ο Ανδρέας Καρκαβίτσας- αλλά: “ο ανδρείος κατακέφαλα ορμώμενος”, δύσκολα θα μπορέσουν να αποτινάξουν τέτοιο “ζυγό” από πάνω τους. Τον ίδιο που υποφέρουν και οι ένδοξοι απόγονοι του μυθικού ήρωα Αμφίλοχου, όταν τους αναγορεύουν σε, καβουροζούμηδες.
Τιμητικά –όπως υποσχεθήκα- θα προσπαθήσω να απαλύνω την σκωπτικότατα που προκαλεί το παρανόμι των πρωτευουσιάνων της ιεράς πόλεως, αποδεικνύοντας ότι, οι ψαρόμυαλοι δεν είναι καθόλου μικρόμυαλοι, αλλά αντιθέτως! Ο φημισμένος αυστραλός βιολόγος Culum Brown ισχυρίζεται ότι μετά από πολλά χρόνια έρευνας αποδείχτηκε ότι τα ψάρια –και λέω, ιδιαίτερα της λιμνοθάλασσας!-, είναι έξυπνα όντα, ζουν σε περίπλοκες κοινωνίες, μπορούν να διεκπεραιώσουν δύσκολα καθήκοντα, είναι προικισμένα με τεράστια μνήμη και είναι ικανά να αισθανθούν -όπως π.χ οι περισσότεροι άνθρωποι- ευαισθησία ή πόνο!
Αν και ο προβληματισμός δεν είναι στο αν τα ψάρια αισθάνονται πόνο αλλά αν θα ‘πρεπε να μας ενδιαφέρει!
